قرآن کریم انسان خنثی نمی خواهد . توجه کنید که قرآن کریم چگونه مضامین عرفانی و اخلاقی و فردی را با مضامین سیاسی و اجتماعی ترکیب می‌کند. قرآن کریم به‌دنبال انسانی که به یاد خدا باشد، ولی در عرصه‌ی سیاست و جامعه خنثی باشد، نیست. عرفان قرآن هم یک عرفان اجتماعی است. سوره حشر به‌دنبال مقام خشیت است و دیگر بالاتر از عرفان موجود در تعابیر آخر سوره‌ی حشر، معرفت دیگری نمی‌توانید پیدا کنید: «هُوَ اللهُ الَّذِي لَا اِلَهَ اِلَّا هُوَ عَالِمُ الغَيبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحمَنُ الرَّحِيمُ» (حشر: ۲۲)، اما خداوند همین تعابیر را در سوره‌ی حشر، سوره‌ی زیاده‌خواهان و ویژه‌خواران، سوره‌ی مقابله با فسق و نفاق، قرار می‌دهد و با آن گره می‌زند. به بیان امام سجاد علیه‌السلام، در قرآن برای توحید، بالاتر از شش آیه‌ی اول سوره حدید پیدا نمی‌کنید مگر سوره توحید [۱]، اما خداوند همان مضامین عالی را در سوره‌ی اجابت دعوت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم برای برپایی قسط و عدل در جهان مطرح می‌کند. می‌گوید نمی‌خواهم شبیه مسیحی‌ها و… بشوید. قرآن می‌خواهد این‌گونه تربیت کند: انسان‌هایی که اعتقادشان با اخلاقشان و اخلاقشان با سیاستشان گره‌خورده و یکی است و انسان‌های یک‌جانبه‌گرای تک‌بعدی نیستند. قرآن کریم انسان خنثی نمی خواهد .

علی صبوحی طسوجی
درسگفتار سوره مبارکه حشر
پاییز ۱۳۹۲

[۱]. سُئِلَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ علیه‌السلام عَنِ التَّوحِيدِ، فَقَالَ: اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلِمَ اَنَّهُ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ اَقوَامٌ مُتَعَمِّقُونَ فَاَنزَلَ اللَّهُ تَعَالَى «قُل هُوَ اللهُ اَحَدٌ» وَ الآيَاتِ مِن سُورَةِ الحَدِيدِ اِلَى قَولِهِ «وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ». فَمَن رَامَ وَرَاءَ ذَلِكَ فَقَد هَلَكَ (شیخ کلینی، الکافی، کتاب التوحید، باب النسبة)؛ از على بن الحسين علیهماالسلام راجع به توحيد پرسش شد، فرمود: به‌راستى خداى عز و جل مى‏‌دانست در آخر الزمان مردمى ژرف‌نگر آيند و به‌خاطر آن‌ها سوره‌ی «قُل هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ» را نازل كرد و آياتى از سوره‌ی حديد، تا آنجا كه می‌فرمايد: «وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ». هر كه براى خداشناسى ماوراى اينها را بجويد، هلاک است.